شهر نشینی به عنوان پدیده فراگیر و غالب در چند دهه اخیر، در کشور ایران به عنوان پدیده رایج بوده است. مهاجرت روستاشهری در ایران نظام فضایی شهرهای بزرگ را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. شهر کرج به عنوان یکی از مادرشهرهای ایران با توجه به مجاورت با  کلانشهر تهران و از سوی دیگر تمرکز صنایع در آن، شهر جذابی برای مهاجرین بوده است. این رشد جمعیت و در پی آن گسترش کالبدی شهر، جنبه های فردی و اجتماعی زندگی شهروندان کرجی را تحت تاثیر قرار داده است. در واقع باید گفت که برجسته ترین ویژگی کرج در حال کنونی بی بهره گی از یک ساختار منسجم شهری در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، زیست محیطی و مدیریتی می باشد.از دیگر سو،  امروزه مساله احساس امنیت در شهرها و پایداری اجتماعی در شهرها جز موراد مهم می باشد.

برای افزایش میزان امنیت اجتماعی راه کارهای متفاوتی در طول زمان در نظر گرفته می شد. یکی از راه کارهای اساسی که در برنامه ریزی و طراحی شهرها، کاربرد دارد، استفاده از طراحی شهری مطلوب در محیط های عمومی می باشد که (CPTED) نامیده می شود. در واقع در این رویکرد، طراحی شهری با به کارگیری صحیح مسایل و نیازهای متفاوت اجتماعی- فرهنگی سعی در کاهش جرم و افزایش امنیت در شهرها را دارد. CPTED فرآیند توجه به امنیت در برنامه ریزی و طراحی شهری با عنوان جلوگیری از بزه کاری با استفاده از طراحی محیطی می باشد. طراحی مطلوب در این زمینه و ملاحظات امنیتی در ساختمان ها و محله های مسکونی، ضمن کاهش اقدامات بزه کارانه و آسیب پذیری محیط به ایجاد درک اجتماعی مشترک نیز کمک می نماید. شهر کرج با توجه به گسترش فیزیکی بالا و رشد گسترده (اسپیرال) دارای نوعی آشفتگی در بافت شهری و سازمان فضایی خویش می باشد. نبود مطالعات و پروژه های برنامه ریزی شده و آینده نگرانه در گذشته این شهر سبب شده است که وضعیت موجود این شهر در سطح کلی و سطح مناطق ۱۲ گانه نامتوازن گردد.

پژوهش های انجام گرفته شده در سطح شهر کرج نشان می دهد که شاخصه های طراحی مطلوب با رویکرد امنیت محیطی در این شهر نامطلوب می باشند و از سوی دیگر طراحی شهری و محیطی در سطح شهر کرج خود زمینه ساز وقوع جرم می شود که در پی آن میزان امنیت اجتماعی کاهش می یابد. بنابراین لزوم توجه به سازمان فضایی شهر و توسعه کالبدی آتی شهر با رویکرد CPTED در بین مسئولان مدیریت شهری احساس می گردد. در این میان لزوم توجه به مسیرهای ترافیکی و حمل و نقلی شلوغ، طراحی محلات مسکونی متناسب با رویکرد محله محوری، تعریف عناصر شاخص و هویت بخش در سلسله مراتب شهری، مکان یابی فضاهای عمومی ۲۴ ساعته مثل کیوسک های انتظامی، درمانگاه ها، رستوران ها، داروخانه ها و …  ، ایمن سازی بافت های فرسوده از طریق بهسازی و نوسازی آنها ، تقویت حس مسئولیت بین شهروندان و از همه مهم تر استفاده از نظرات شهروندان و تقویت حس مشارکت در شهروندان پیشنهاد می گردد.

نوشته:علیرضا گروسی کارشناس ارشد دانشگاه تربیت مدرس

واژگان کلیدی: کرج,امینت محیطی,امنیت اجتماعی, طراحی شهری, برنامه ریزی شهری, CPTED,شهر مطلوب,ایمنی,بافت منسجم شهری, سازمان فضایی شهری, رشد شهری,توسعه شهری,کالبد و فیزیک شهر